Versterking van lokale instellingen in El Salvador: Dialoog en onderhandeling als middel om de democratie te verdiepen

Ana Miriam Salgado Alvarenga is 56 jaar oud en komt oorspronkelijk uit de stad Santiago de María in het westen van het kleine land El Salvador.

Ze is de vierde van vijf kinderen, met drie oudere broers en een jonger zusje. Haar vader was automobilist; haar moeder maakte en verkocht zoete lekkernijen gemaakt van kokosnoot, een delicatesse die typisch is voor El Salvador.

In 1995 studeerde ze af in Informatica. Maar lang daarvoor, toen ze haar middelbare school had afgemaakt, begon ze te werken op het gebied van lokale ontwikkeling.

Zo vond ze haar ware roeping als gemeentelijk adviseur voor lokale ontwikkeling.

Na de universiteit ging ze aan de slag bij het Instituut voor Lokale Ontwikkeling van El Salvador (ISDEM) als adviseur voor de oostelijke regio van het land.

ISDEM heeft als taak technische bijstand en capaciteitsopbouw te bieden aan de 262 gemeenten in El Salvador. Op dit moment is Ana Miriam verantwoordelijk voor negen van deze gemeenten en biedt ze technische, administratieve, financiële en planningsondersteuning om hen te helpen hun taken en verantwoordelijkheden beter uit te voeren.

Naar meerpartijengemeenteraden

Toen Ana Miriam met haar werk begon, werden de lokale besturen gekozen via een systeem van eersteklassers; de politieke partij die een gewone meerderheid haalde, won alle zetels in de gemeenteraad.

Dit systeem veranderde echter in 2015 en voor het eerst in de politieke geschiedenis van het land bestonden gemeenteraden uit verschillende partijen.

De verandering biedt ongetwijfeld een unieke kans om de democratie te verdiepen en nieuwe stijlen van gemeentelijk bestuur te bevorderen.

Maar ondanks de duidelijke voordelen die de meerpartijenstructuur biedt voor de democratie en politieke cultuur van het land, brengt de implementatie ervan zijn eigen uitdagingen met zich mee.

Leden van gemeenteraden, politieke partijen en staatsorganen die belast zijn met capaciteitsopbouw en technische ondersteuning, maken zich zorgen dat de verandering de gemeenten niet versterkt, maar juist belemmert.

Meerpartijengemeenteraden kunnen polarisatie, meer conflicten en een grotere neiging tot overlopen in de hand werken.

Dialoogbegeleiders opleiden

Als gevolg van deze bezorgdheid besloot NIMD voorbereidingen te treffen, zowel binnen de gemeenteraden zelf als in samenwerking met gemeentelijke adviseurs van ISDEM en de Vereniging van Gemeenten van de Republiek El Salvador (COMURES), om hen te helpen met de verandering om te gaan en eventuele conflicten constructief om te buigen.

In deze context werd het programma "Training facilitators of dialogue and political negotiation for consensus in the framework of the implementation of multiparty municipal councils" gelanceerd.

De eerste fase van dit programma richtte zich op gemeentelijke adviseurs die op nationaal niveau werkten en werd uitgevoerd in de hoofdstad San Salvador.

In de tweede fase, een proefproject, werden technische experts opgeleid in 10 gemeenten in de vier regio's van El Salvador, die vervolgens hun kennis deelden met de gemeenteraden. In totaal werden 36 experts opgeleid, 31 van ISDEM en 5 van COMURES, 18 vrouwen en 18 mannen.

Samen bieden deze experts ondersteuning aan alle 262 gemeenten in El Salvador.

Dialoog en onderhandeling als belangrijkste instrumenten

Ana Miriam was een van de ISDEM-deelnemers. Haar enorme ervaring in het gemeentelijke veld, haar interactie met haar collega's en haar capaciteit en openheid voor nieuwe ideeën onderscheidden haar gedurende de hele training.

Als onderdeel van haar evaluatie moest Ana Miriam haar nieuw geleerde vaardigheden op de proef stellen. Ze faciliteerde een workshop over dialoog en politieke onderhandeling voor consensus bij een gemeenteraad.

De workshop was een groot succes. De raadsleden vonden het erg relevant en effectief om de onderlinge sfeer te verbeteren.

Specifiek vroegen ze om haar steun om een probleem aan te pakken waar ze tegenaan waren gelopen. Kort voor de zitting had de regeringspartij geen rekening gehouden met de oppositie toen ze een lening aanvroeg om projecten uit te voeren die relevant waren voor haar eigen belangen. Dit veroorzaakte een conflict binnen de raad, aangezien dergelijke beslissingen volgens de wet alleen genomen mogen worden met een gekwalificeerde meerderheid (3/4 van de raadsleden).

Ana Miriam was zich bewust van de gevoeligheid van deze kwestie binnen de nieuwe meerpartijencontext.

Ze nam de tijd om de deelnemers in staat te stellen hun meningsverschillen te overbruggen door middel van dialoog, onderhandeling en samenwerking. Elke deelnemer kreeg de kans om zijn mening te geven en mogelijke oplossingen voor te stellen.

Deze nieuwe manier van samenwerken hielp de deelnemers om hun meningsverschillen te overbruggen en de raad keurde de lening unaniem goed en bestemde deze voor uitstaande schulden en een aantal infrastructuurprojecten in het algemeen belang.

Ana Miriam kreeg topcijfers voor de opdracht. Tijdens de hele training liet ze echte ontwikkeling en groei zien en op de laatste dag werd ze door haar medeafgestudeerden genomineerd om een toespraak te houden voor meer dan 150 mensen.

Algemeen directeur Juan Alfredo Henríquez van ISDEM sprak ook op het evenement en zei dat:

"Ik ben optimistisch over dit programma en vooral over de manier waarop onze facilitatoren hun kennis al hebben kunnen overdragen in bepaalde gemeenten. Ze zijn nu in staat om hun evaluaties met behulp van deze methoden bij veel meer lokale overheden in het land uit te voeren. Dit zou niet mogelijk zijn geweest zonder de steun die we krijgen via een inter-organisatorische overeenkomst met NIMD."

Persoonlijke en professionele verandering

Dankzij haar nieuw verworven vaardigheden en kennis heeft Ana Miriam al ondersteuning kunnen bieden aan verschillende gemeenten op hun verzoek.

Ze heeft dialoog- en onderhandelingsprocessen gefaciliteerd in een aantal gemeenteraden die, als gevolg van conflicten, te maken kregen met blokkades in de goedkeuring van projecten, strategische plannen of zelfs leningen.

Na de training voelt Ana Miriam zich ook beter toegerust om uitdagingen in zowel haar werk- als privéleven aan te gaan:

"Door de cursus sta ik meer open voor kritiek in mijn werk, sta ik meer open voor wat gemeenteraden zouden kunnen zeggen. De toegenomen duidelijkheid helpt je om makkelijker met ze te praten. Ik heb geïsoleerde gevallen in verschillende gemeenteraden kunnen oplossen.

Op persoonlijk vlak is het veel gemakkelijker om naar familie te luisteren, problemen op te lossen en op een efficiëntere manier te helpen. Een van de onderdelen van mijn leven waarin ik het geleerde het makkelijkst kan toepassen, is in mijn werk met jongeren en volwassenen als vrijwillige basketbalcoach.

Het is nu makkelijker om naar ze te luisteren en met ze te praten over de training. Voorheen zei ik altijd 'laten we dit of dat doen'. Nu vraag ik ze wat ze denken, of ze ergens baat bij hebben. Voorheen vertelde ik ze wat ze moesten doen, nu luister ik."

Anna Miriam denkt na over de bredere impact van haar werk:

"Sinds mijn 18e is mijn belangrijkste motivatie om in mijn vakgebied te werken de kans om gemeenten te ondersteunen bij het oplossen van problemen en het opbouwen van vertrouwen.

Als gemeenten niet sterk zijn en het land niet luistert naar de behoeften van de mensen op lokaal niveau, dan kan er geen vooruitgang zijn. Dingen stagneren. Als we de steun niet kanaliseren, helpt het niemand en is er geen impact in het land. Het is cruciaal om op lokaal niveau te werken".

Ana Miriam is een overtuigd voorstander geworden van dialoog en onderhandeling als middel om duurzame overeenkomsten te bereiken in het persoonlijke leven, met familie en op gemeenschaps-, gemeentelijk en nationaal niveau.

Dankzij de steun van NIMD kunnen Ana Miriam en vele andere gemeentelijke adviseurs nu werken aan de opbouw van een democratischere politieke cultuur en de versterking van het politieke systeem van El Salvador door de succesvolle implementatie van meerpartijenpolitiek op lokaal niveau.