Mali: Getuigenis van een crisis

Deze blog is van Mirjam Tjassing, NIMD's landenvertegenwoordiger in Mali. Voordat ze bij NIMD kwam, werkte Mirjam als diplomaat voor Nederland en publiceerde ze een boek over de crisis in Mali, getiteld Mali: Een Kaartenhuis (Mali: een kaartenhuis). Mirjam zal haar boek en de Malinese politiek bespreken op de Afrikadag op 13 april in Amsterdam. Hier vertelt ze wat haar ertoe bracht het boek te schrijven en de politieke geschiedenis van Mali te delen.

In 2012 verhuisde ik van Burkina Faso naar Mali om te werken als medewerker politieke zaken op de Nederlandse ambassade. Amper twee weken na mijn aankomst brak er een opstand uit in het noorden, gevolgd door een staatsgreep in de hoofdstad van Mali, Bamako. Het waren drukke tijden voor een medewerker politieke zaken; het was van het grootste belang om te begrijpen wat er in Mali gebeurde zodat we konden bepalen wat de ambassade kon doen om de situatie te stabiliseren. Met andere woorden: Ik werd in het diepe gegooid en moest snel een groot netwerk opbouwen.

Tijdens de overgangsperiode na de staatsgreep probeerde iedereen te begrijpen hoe het zover had kunnen komen. Er was een grote consensus dat corruptie en nepotisme de boosdoeners waren, evenals de consensuspolitiek van president Touré. Deze politiek, die iedereen een plaats aan de macht probeerde te geven en de oppositie afkocht, had het publieke debat uiteindelijk volledig het zwijgen opgelegd. Tijdens de overgangsperiode werd er dan ook veel gesproken over een grondige hervorming van de staat. Maar wie had de legitimiteit om zulke hervormingen door te voeren? Velen vonden dat de ongekozen regering, die na de staatsgreep sterk werd beïnvloed door het leger, dat niet was. Dus drong de internationale gemeenschap aan op verkiezingen. Maar zonder hervormingen kon het oude systeem, dat tot de opstand en de staatsgreep had geleid, na de verkiezingen weer binnensluipen.

Na de verkiezingen in 2013 ging alle aandacht uit naar een oplossing voor de aanhoudende crisis in het noorden. Veelzeggend genoeg werd er nauwelijks nog gesproken over staatshervormingen. Ondertussen volgden buitenlandse diplomaten elkaar in rap tempo op, want Mali was ineens een ontberingspost geworden waar mensen na korte tijd weer uit zouden vertrekken. En zo werd de noodzaak van hervormingen uit het collectieve geheugen van de internationale gemeenschap gewist en richtte iedereen zijn aandacht op het sluiten van een deal tussen de regering en de gewapende groepen. Opnieuw was er nauwelijks ruimte voor de stem van het volk. De boodschap was duidelijk: als je iets wilt bereiken, leveren democratische instellingen niet veel op. Met wapens bereik je meer. Deze context zorgde ervoor dat de onveiligheid zich uitbreidde naar het centrum van Mali.

Aangemoedigd door een collega van de ambassade besloot ik mijn boek te schrijven Mali, een Kaartenhuis. Ik wilde benadrukken dat de Malinese samenleving de stem van het volk moet laten horen en de staatsinstellingen moet hervormen. En het was duidelijk dat de beste manier om dit te doen was om dit verhaal vooral te vertellen via de stemmen van de Malinezen zelf. Mijn boek is niet "het verhaal van hoe het echt werkt". Het is het verhaal van wat ik heb begrepen door jarenlange gesprekken met Malinese politici, ambtenaren, onderzoekers, studenten, traditionele leiders, kunstenaars, activisten, verhalenvertellers, chauffeurs en straatverkopers van Mali. En dit is wat ik met jullie wil delen. Ten eerste omdat Mali zo'n fantastisch land is, maar ook omdat Mali dichter bij Europa ligt dan we denken, en we op elkaar aangewezen zijn voor een vreedzame toekomst.

Mirjam's lezing op Afrikadag vindt plaats op 13 april om 11.30 uur in de 'Marmeren Hal' van de Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) in Amsterdam.