Is de moderne politiek echt zo modern?

Thijs Berman, uitvoerend directeur van NIMD.

In de afgelopen eeuw hebben we verschillende democratiseringsgolven gezien. We hadden het einde van de twee wereldoorlogen en het koloniale tijdperk. We zagen ook de val van de Zuid-Europese dictators Franco en Salazar en het einde van de Griekse militaire junta.

Democratie leek onverbiddelijk de wereld te veroveren. We waren getuige van de val van de USSR; we zagen het einde van Videla en Pinochet in Latijns-Amerika; en de democratie boekte ook vooruitgang in verschillende regio's van Afrika. Rond de eeuwwisseling waren de verwachtingen voor een democratische toekomst hooggespannen en het opkomende informatietijdperk leek een nieuwe kans om het onrecht uit het verleden van zich af te schudden.

Helaas was de vooruitgang niet onstuitbaar. We zitten vast in veel van dezelfde patronen die we eerder hebben gezien. De samenleving blijft hopeloos ongelijk. Financiële crises, rampzalige conflicten en openlijke corruptie zijn slechts enkele van de vele tekenen dat ons leven nog steeds zwaar onderhevig is aan nationale en internationale onrechtvaardigheden - en het lijkt erop dat we individueel weinig kunnen doen om ons daartegen te verzetten.

Kiezers hebben echter ook meer informatie tot hun beschikking dan ooit en gebruiken nieuwe media om zich te organiseren en zich te laten horen. Er groeit een opwaartse druk en het publiek eist gerespecteerd te worden.

Dezelfde problemen, maar een andere context

We hadden gehoopt vrijer te zijn dan ooit met de komst van het internet en moderne communicatiemiddelen. We merkten dat we plotseling gemakkelijk konden communiceren met partners over de hele wereld en we konden een transparant licht laten schijnen op de ondoorzichtige delen van de wereldpolitiek.

Ondertussen heeft het internettijdperk geleid tot een paradox: moderne technologie heeft burgers meer autonomie en meer kennis gegeven dan ooit tevoren, maar geeft hen het gevoel dat ze minder controle hebben over hun leven en verdrinken in een zee van vaak tegenstrijdige informatie en desinformatie.

Een andere paradox is dat kiezers door hun toegenomen autonomie steeds minder geneigd zijn om enige autoriteit over hun leven aan politici over te dragen. Tegelijkertijd willen we dat diezelfde politici ons door deze complexe moderne wereld leiden. Dezelfde kiezers die zeggen "laat me gewoon mijn gang gaan" vragen ook om begeleiding door een redder die de maatschappij kan "repareren".

Dit is een van de redenen waarom de relatie tussen kiezers en hun politieke leiders tegenwoordig zo gespannen is.

Maar we moeten voorzichtig zijn met wat we wensen. Deze wanhoop om een verlosser kan zich soms vertalen in het wenken van de sterke mannen uit het verleden, die met grote stappen en bloederige laarzen door de geschiedenis marcheren.

Waarom de oude manieren niet werken

De sleutel tot het helen van een deel van de paradox is dialoog. Als we een vreedzaam democratisch bestuur willen waarborgen en een deel van de inherente spanning tussen kiezers en politici willen wegnemen, moeten we de manier veranderen waarop burgers en leiders met elkaar omgaan.

Maar veel politici hebben in plaats daarvan vastgehouden aan de "klassieke strategie" om vertrouwen te winnen: vermijden om onzekerheden aan te pakken, feilbaarheid ontkennen en doorgaan met het verkopen van een droom. Bouw een sterke persoonlijkheid op, suggereer dat je de antwoorden hebt en val je tegenstanders aan als zwak en incompetent. Bescherm je kernstem en pik genoeg zwevende groepen op om aan de macht te blijven.

Het zal niemand verbazen dat deze strategie onverbiddelijk tot teleurstelling leidt en uiteindelijk zelfs de instellingen van de democratie ondermijnt.

Wat is de oplossing voor partijen en politici?

Naar mijn mening, en gebaseerd op mijn ervaring, is een meer haalbare optie dan deze strategie om op een andere manier met kiezers om te gaan, met respect als centrale notie.

Respecteer het verlangen naar autonomie en het verlangen naar visie en ga een constante dialoog aan met de kiezers. Vergeet de vooropgezette blauwdrukken en betrek in plaats daarvan de kiezers bij het vinden van oplossingen. Wees open over dilemma's en moeilijkheden en toon je visie met ambitie en veerkracht. De geïnformeerde moderne kiezer zal geen genoegen nemen met soundbites en lippendienst aan de democratie, terwijl hij wordt buitengesloten van het bredere politieke proces.

Ze willen, terecht overigens, geraadpleegd worden.

De uitdaging voor onze organisatie

Als partijen voor deze meer inclusieve benadering kiezen, moeten ze de oude strategie van het verkopen van vermoeide slogans loslaten. Ze zullen een andere houding moeten aannemen. En hun kandidaten moeten echt geloven in de waarden van de democratie en burgers zien als politieke gelijken.

Ik zie dit als een uitdaging en een kans voor NIMD. We moeten meer steun geven aan de groei van 'responsieve' politieke partijen, die hun bevolking naar duurzame ontwikkeling kunnen leiden. Of dit nu is door het faciliteren van dialoog, het verstrekken van middelen aan kiezers of het ondersteunen van de politieke rechten van minderheidsgroepen, NIMD kan helpen bij het realiseren van de aspiraties van een transparante, inclusieve en democratische toekomst in het informatietijdperk.