In Memoriam Jos van Kemenade, eerste voorzitter van de Raad van Bestuur van NIMD

In 2004 vergezelde ik Jos van Kemenade op een missie naar Zuid-Afrika om de dialoog aan te gaan met de leiders van de Zuid-Afrikaanse politieke partijen. Tijdens ons verblijf in Kaapstad vonden we tijd om op een mooie, heldere dag naar de top van de Tafelberg te gaan. De aanblik van Robbeneiland en het mozaïek van levensstijlen en mogelijkheden in deze metropool maakte op Jos een grote indruk van doelgerichtheid. Ik herinner me dat hij me vertelde over de immense uitdagingen van historische onrechtvaardigheden, hoe die zich verder uitstrekten dan de Tafelberg en over de hele wereld, en over het belang van democratische praktijken als katalysator voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de mensheid.

Jos van Kemenade was de eerste die benadrukte dat de NIMD slechts een bescheiden bijdrage kon leveren aan die sociaal-economische ontwikkeling. Toch was hij overtuigd van het cruciale belang van de rol die politieke partijen spelen in pluralistische democratieën. Jos was van 2002 tot 2007 voorzitter van de oprichting en groei van de NIMD. Onder zijn bezielende en standvastige leiding bouwde NIMD, opgericht als een coalitie van Nederlandse politieke partijen, snel partnerschappen op met partijen in zeventien jonge democratieën over de hele wereld. Jos inspireerde ons allemaal met zijn toewijding aan NIMD's missie om democratische regeringssystemen op te bouwen die echte keuze bieden via politieke partijen.

Als staatssecretaris en voormalig minister van Onderwijs in Nederland waren de rijke ervaring van Jos van Kemenade in openbare functies en zijn vriendelijke persoonlijkheid van onschatbare waarde voor de organisatie. Hij was in staat om tijdens onze bijeenkomsten met presidenten, regeringen en oppositieleiders consensus te bereiken over het opzetten van partnerschappen ter ondersteuning van de democratie - wat vaak niet eenvoudig was gezien de vele politieke en historische gevoeligheden die hierbij een rol speelden. Onder zijn leiding ontwikkelden de partnerschappen zich tot de institutionalisering van meerpartijendialogen, waarbij erkend werd dat democratie niet alleen een zelfstandig naamwoord is, maar ook een werkwoord dat een permanente investering in het functioneren ervan vereist, zowel in jonge als in gevestigde democratieën.

Geconfronteerd met het overlijden van Jos van Kemenade op 82-jarige leeftijd op 19 februari, doet het me denken aan een observatie van de Malinese auteur Hampate Ba: "Als een oude man sterft, een bibliotheek brandt tot de grond toe af". Tijdens de pioniersjaren van het NIMD zorgde Jos voor wijs leiderschap van onschatbare waarde, een vermogen dat tot op de dag van vandaag een blijvende indruk heeft achtergelaten op de NIMD-programma's.

Ik had het voorrecht om onder zijn leiding te werken en ik blijf hem dankbaar voor zijn vrijgevigheid in het delen van ervaring en kennis met mij en iedereen die hij ontmoette toen hij leiding gaf aan het NIMD. Zijn stijl van leidinggeven en vrijgevigheid in het delen van kennis zijn kenmerkend voor Jos en hij zal in onze herinnering blijven.

Roel von Meijenfeldt.

Voormalig uitvoerend directeur NIMD

20-02-2020