Moeilijke tijden voor de democratie

Tussen 1 en 14 september bezocht NIMD Extern Adviseur Will Derks drie scholen voor democratie (Lviv en Odessa in Oekraïne en Gori in Georgië), waar hij sprak over de moeilijke tijden die de democratie te wachten staan en de innovaties die ons kunnen helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden. Ter herdenking van de 30e verjaardag van de val van de Berlijnse Muur, deelt Will met u een paar van de moderne concepten waarover wordt gediscussieerd in de democratie, en de manieren waarop we de huidige bedreigingen van de democratie wereldwijd het hoofd kunnen bieden.

Het zal geen verrassing zijn dat ik me als voormalig innovatieadviseur van NIMD heb gericht op innovatieve manieren om de democratie te versterken. Zoals de Amerikaanse filosoof John Dewey het formuleerde: de remedie voor de kwalen van democratie is meer democratie. Tijdens mijn presentaties probeerde ik te laten zien dat er wereldwijd steeds meer mensen zijn die dit in praktijk brengen door de beraadslaging en participatie van gewone burgers in democratische processen te bevorderen. Vaker wel dan niet komen deze activisten met verrassende, innovatieve middelen om democratische deliberatie en participatie te vergroten.

Verbluffende innovatie

Tijdens mijn lezingen besprak ik een aantal technologische en niet-technologische innovaties waarmee mensen over de hele wereld momenteel experimenteren. Wat de meeste aandacht trok uit de niet-technologische voorbeelden die ik noemde was het idee van 'vloeibare democratie', evenals 'sortition' of lottrekking. Sortitie als middel om mensen te selecteren voor openbare ambten (in plaats van verkiezingen) is eigenlijk al heel oud: het werd bijvoorbeeld gebruikt in het klassieke Athene, of later in sommige Italiaanse stadstaten tijdens de Renaissance, zoals Venetië. Nu is het als het ware nieuw leven ingeblazen en wordt het gezien als een verbluffende innovatie, die bijvoorbeeld in Ierland en IJsland werd opgenomen in processen om nieuwe grondwetten te ontwerpen.

Hybride systeem

Vloeibare democratie, ook bekend als delegatieve democratie, is in feite een hybride systeem dat kenmerken van representatieve democratie en directe democratie combineert. Het idee is dat iedereen binnen een stemproces (normaal gesproken over onderwerpen in plaats van over personen) om verschillende redenen haar of zijn stem aan iemand anders kan delegeren. Deze persoon, die soms een professionele politicus is en soms niet, kan op die manier veel stemmen verzamelen en een tijdelijke politieke kracht worden waarmee rekening moet worden gehouden, zij het alleen voor die specifieke kwestie. Maar ook al heeft iemand zijn of haar stem gedelegeerd, deze kan op elk moment worden ingetrokken voordat de stemming begint. En natuurlijk hoef je je stem niet te delegeren, maar kun je altijd rechtstreeks stemmen.

Digitale platforms

Wat betreft de technologische innovaties om de democratie te versterken, besprak ik eerst een van de bijna archetypische digitale platforms voor 'participant-driven proposition development and collective decision-making' dat speciaal ontworpen was om vloeibare democratie te faciliteren. Rond 2011 ontstond het platform Liquid Feedback dat intensief werd gebruikt door de leden van de Piratenpartij in Berlijn, na een indrukwekkende overwinning in de verkiezingen voor het Berlijnse parlement. In de daaropvolgende jaren tot vandaag zijn er vele varianten gevolgd en heb ik platforms als Airesis (Italië), Loomio (Nieuw-Zeeland), DemocracyOS (Argentinië), YourPriorities (IJsland) of Consul (Spanje) aangestipt - waarvan de meeste 'open source' zijn en gratis kunnen worden gedownload en gebruikt.

De democratie sterker maken

Zowel deze voorbeelden van 'civic tech' als die van de niet-technologische innovaties suggereren dat we op de drempel staan van een politieke beweging die burgers centraal stelt. We ontwikkelen ons van een democratische staat naar een democratische samenleving waarin burgers medescheppers van de wereld worden en niet alleen kiezers. Dit is wat wijlen Benjamin Barber 'sterke democratie' noemde, een systeem waarin burgers zichzelf zoveel mogelijk besturen.

Wills toespraken in Georgië waren te zien in het nationale nieuws van Georgië en je kunt hun verhaal bekijken in de onderstaande video (in het Georgisch).