Dialoog in vredesopbouw: Een leerbezoek van Mozambique aan Colombia

Door ons werk over de hele wereld beschikt het NIMD-netwerk over veel kennis over het bevorderen van democratie in verschillende landen en contexten.

Mozambique Programmamanager Emiel Bijlmakers reisde onlangs naar Colombia om te zien welke lessen uit het vredesproces ook relevant zijn in de context van het nieuwe vredesakkoord in zijn programmaland. Dit is wat hij leerde.

Als ik uit de jetway stap en het vliegveld El Dorado in Bogota binnenloop, zie ik al snel mijn collega Gil Mulhovo, directeur van NIMD's partnerorganisatie IMD Mozambique. Onze reis hiernaartoe heeft lang op zich laten wachten en we glimlachen als we elkaar begroeten, allebei erop gebrand om de komende zeven dagen te gebruiken om te leren van het Colombiaanse vredesproces, in het bijzonder de ervaringen rond de omvorming van de FARC van een gewapende beweging naar een burgerlijke politieke partij. We zullen wat we van onze reis leren gebruiken om vorm te geven aan NIMD's programma met politieke partijen in Mozambique, in de nieuwe context van het nieuwe Mozambikaanse vredesakkoord dat in augustus 2019 is ondertekend.

Ik kijk er vooral naar uit om te leren van verschillende mensen die rechtstreeks met de FARC hebben gewerkt om de stimulansen en moeilijkheden te begrijpen waarmee ze werden geconfronteerd bij het omvormen van een gewapende beweging tot een volledig burgerlijke politieke partij.

Een van de overeenkomsten tussen Renamo, de voormalige rebellengroepering die politieke partij is geworden in Mozambique, en de FARC is dat ze beide, ondanks hun politieke vleugel, nog steeds te kampen hebben met een gewapende vleugel van de groepering die opnieuw een gewapende strijd wil opstarten. We geloven dat NIMD en IMD een rol kunnen spelen in de succesvolle omvorming van Renamo tot een volledig burgerlijke politieke partij door de dialoogvaardigheden van de leiders van de partij te versterken. Deze vaardigheden zullen hen helpen om hun partij op het vreedzame pad te houden.

Lessen vergelijken uit ons werk in Colombia en Mozambique

NIMD werkt aan langetermijnprogramma's in zowel Colombia als Mozambique sinds respectievelijk 2010 en 2000. In Colombia is ons werk sinds de ondertekening van het vredesakkoord in 2016 gericht op het helpen van het land op zijn weg naar duurzame vrede.

Tijdens onze reis deelden onze Colombiaanse collega's inzichten en lessen uit hun eigen werk om vrede te bevorderen en organiseerden ze een aantal bijeenkomsten met andere belanghebbenden in het proces.

Na een warm welkom bij de NIMD kantoor Colombia, worden we overspoeld met informatie over het rijke en complexe lopende vredesproces in het land. Terwijl de week voorbij raast, spreken we met de vele overheidsinstellingen en maatschappelijke organisaties die de taak hebben om vrede te bewerkstelligen in Colombia, een land met zo'n gewelddadig verleden.

Dialoog als sleutel tot duurzame vrede

Hoe meer we leren, hoe meer we een terugkerende boodschap horen over het belang van dialoog in een vredesproces. Niet alleen de voor de hand liggende dialoog tussen de twee tegenstanders - in het geval van Colombia de FARC en de regering - maar ook de dialoog tussen de slachtoffers, de samenleving waarin de FARC moet worden geïntegreerd, de bredere samenleving en de vele instellingen die betrokken zijn bij de uitvoering van het vredesakkoord.

Een ander speelveld

Ondanks het detailniveau en de inspanningen die in de 310 pagina's tellende overeenkomst zijn gestoken, blijft de tenuitvoerlegging een uitdaging en is een voortdurende dialoog vereist. Door deze dialoog kunnen de betrokken partijen reageren op een veranderende realiteit en nieuwe inzichten die zijn opgedaan tijdens de implementatie. Het is een complexe en brede voortdurende inspanning die een dialoog nodig heeft om mensen bij elkaar te brengen en samen een manier te vinden om vrede te laten werken.

In Mozambique daarentegen is het vredesakkoord een relatief kort document van ongeveer 15 pagina's waarover onderhandeld is tussen de president van het land en de voorzitter van Renamo. Het is een voorbeeld van een zogenaamd elitepact tussen twee mensen en dus niet erg inclusief. Het document geeft niet veel details over hoe de overeenkomst geïmplementeerd moet worden en slachtoffers komen nauwelijks in het document voor. Als het Colombiaanse proces al problematisch is, dan kan ik me alleen maar voorstellen wat Mozambique te wachten staat met de beperkte begeleiding die het Vredesakkoord biedt!

Ondanks deze grote discrepantie tussen de twee vredesprocessen gaan we geïnspireerd en hoopvol naar huis. Het belangrijkste in Mozambique is dat er een overeenkomst is tussen de twee partijen, waaruit de bereidheid blijkt om de vrede te laten werken.

Blik op de toekomst

De Colombiaanse reis heeft ons geleerd dat dialoog een krachtig middel is om meer mensen bij het vredesproces te betrekken en om de implementatie van het vredesakkoord soepel te laten verlopen.

Deze les kan flexibel worden toegepast en er is ruimte voor maatschappelijke organisaties om de leegte op te vullen en ervoor te zorgen dat de dialoog een plaats krijgt in het komende vredesproces. We moeten coherent met deze organisaties samenwerken en hun werk zal een aanvulling zijn op onze betrokkenheid bij de politieke sector.

Door onze langdurige betrokkenheid in Mozambique, geloof ik dat NIMD en IMD goed gepositioneerd zijn om een rol te spelen in het begeleiden van de politieke partijen door het vredesproces in Mozambique naar een inclusieve en duurzame samenleving.