Dialoog tussen politieke partijen in Ethiopië: Verzoening van politieke rivalen

Dr. Chanie Kebede was vastbesloten om een rol te spelen in de ontwikkeling van Ethiopië nadat hij in de jaren 1990 afstudeerde in economie en ontwikkelingsstudies aan de Universiteit van Addis Abeba. Aanvankelijk ging hij de politiek in als lid van de All Amhara People's Organization (AAPO), een politieke partij die was opgericht om de etnische Amhara-gemeenschap te vertegenwoordigen, die ongeveer een kwart van de bevolking van Ethiopië uitmaakt.

De AAPO kreeg vervolgens te maken met zowel toenemende interne crises als druk van de regerende partij, wat leidde tot de gevangenneming van de leider in 1994. De neergang van de partij dwong Dr. Chanie en zijn collega's om na te denken over alternatieven. Hij dacht dat het oprichten van een meer inclusieve, multi-etnische partij de weg vooruit zou helpen voor de prille democratie van Ethiopië, wat hem ertoe bracht om in 1999 de Ethiopische Democratische Partij (EDP) mede op te richten.

De EDP was in 2005 lid van de bredere oppositie Coalitie voor Eenheid en Democratie (CUD). Ondanks het electorale succes raakte de coalitie in een crisis na de gevangenneming van verschillende leiders in 2005. De EDP trok zich terug uit de coalitie en zette haar vreedzame strijd voor democratie zelfstandig voort. Dr. Chanie werd in 2014 verkozen tot voorzitter van de EDP, waardoor hij betrokken raakte bij het werk van NIMD.

Een politieke crisis ontvouwt zich

De Ethiopische samenleving kent een lange traditie van traditionele geschillenbeslechting, waarbij oudsten niet alleen een sleutelrol spelen bij het oplossen van geschillen tussen partijen, maar ook bij het waarborgen van de vrede in de gemeenschap. De oudsten richten zich op het beslechten van het geschil, het verzoenen van de betrokken belangen en, nog belangrijker, het helen van verbroken relaties en het handhaven van de orde in de gemeenschap. Conflicten worden niet gezien als een individueel incident, maar als een verstoring van de gemeenschapsvrede waarvan de integriteit hersteld moet worden.

Maar ondanks deze rijke traditie heeft de politieke elite in Ethiopië sinds de jaren 1960 de inheemse waarden op een zijspoor gezet. Dit leidde tot de tragedie van wat bekend staat als de "witte terreur" en "rode terreur" in 1976; landelijk politiek geweld dat honderdduizenden jonge mannen en vrouwen het leven kostte.

De gelijktijdige uitbraak van een 16 jaar durende burgeroorlog zorgde voor nog meer verdeeldheid onder de leiders van het land, en de vasthoudendheid van het militaire regime om alle conflicten met geweld aan te pakken zorgde ervoor dat de spanningen aanhielden. Door de politieke hegemonie van de regerende partij en de krimpende ruimte voor politieke activiteiten bleef het bijna onmogelijk om een dialoog te voeren en conflicten vreedzaam op te lossen.

Ondanks de lippendienst die de regerende partij aan democratie en politieke diversiteit bewijst, mondde het gebrek aan politieke hervormingen en het buitenspel zetten van de politieke oppositie uit in massale openbare protesten in 2015.

Bereiken door dialoog

Het was in deze context dat Dr. Chanie en zijn EDP-partij, samen met enkele andere politieke partijen, besloten om deel te nemen aan de dialoog die in 2016 werd geïnitieerd door de regerende EPRDF-partij. Ze zagen het als een kans om de toenemende druk met betrekking tot jeugdwerkloosheid, sociale onderdrukking, toenemende corruptie en, nog belangrijker, de marginalisatie van de politieke oppositie aan te pakken.

Het proces verliep echter moeizaam.

"We wisten vanaf het begin dat de dialoog onvolledig was." Dr Chanie

Enkele van de belangrijkste politieke actoren besloten zich al vroeg in het proces terug te trekken, omdat er geen betrouwbare derde partij was om te bemiddelen in de dialoog.

Bovendien betekende het feit dat alleen nationale vertegenwoordigers betrokken waren dat regionale partijen uitgesloten waren. Andere leiders waren in ballingschap, omdat ze als "terroristen" waren bestempeld.

Het proces was ook niet evenwichtig; het was een gefragmenteerde oppositie die tegenover een hegemoniaal regime stond.

Toch konden de partijen een aantal minimale overeenkomsten bereiken. De regeringspartij werd uiteindelijk overgehaald om politieke gevangenen zoals journalisten en activisten vrij te laten. Ze stemden er ook mee in om de bestaande kieswet, die gebaseerd was op het eerst kiezen, te herzien naar een gemengd systeem, dat proportionele elementen aan de bestaande regeling toevoegde.

In de jaren daarna namen de protesten echter toe, met als hoogtepunt dat de regeringspartij begin april 2018 de nieuwe premier Dr. Abiy Ahmed koos. Als jongere leider die een uitgesproken hervormer was, betekende zijn opkomst een dramatische koerswijziging voor de Ethiopische politiek.

Een nieuwe kans voor vrede

In 2018 is een nieuw, meer inclusief dialoogprogramma over een gedragscode voor partijen van start gegaan, gefaciliteerd door de Nationale Kiesraad van Ethiopië (NEBE) met zijn nieuwe voorzitter mevrouw Birtukan Midekssa. Het is een veel inclusievere dialoog dan alles wat eerder in Ethiopië is geprobeerd, en alle politieke partijen (inclusief alle partijen die als "terroristen" werden gebrandmerkt en in ballingschap waren) maken nu deel uit van de dialoog. NIMD is, als betrouwbare bemiddelaar voor de dialoog tussen de partijen, uitgenodigd om de facilitering van deze dialoog te ondersteunen met technische expertise en logistieke en financiële steun.

Als onderdeel van het programma heeft NIMD begin september 2018 aan alle politieke partijen een training gegeven over dialoog en conflictoplossing.

De training bood een kader voor het vreedzaam oplossen van conflicten tussen politieke partijen, zodat de betrokkenen de lopende dialoog in Ethiopië konden beoordelen en het proces konden verfijnen.

De behoefte aan meer vreedzame en inclusieve politiek in Ethiopië was wat Dr. Chanie inspireerde om in contact te komen met NIMD en zich in te schrijven voor de trainingssessies.

Volgens Dr. Chanie "voegde de training waarde toe aan het verbeteren van de politieke cultuur van het land. We voerden politiek in een gefragmenteerde context zonder te weten hoe we dat het beste konden doen. Het hielp ons om de andere kant te ontdekken, haar standpunten en belangen te begrijpen en mogelijk een gemeenschappelijke basis te creëren om de Ethiopische politiek een stap verder te brengen."

Effectieve democratische politiek kan alleen wortel schieten als de partijen hun respectieve belangen kunnen verwoorden, effectief met elkaar kunnen communiceren en een gemeenschappelijke basis kunnen bereiken.

De training van het NIMD was zelfs nog relevanter voor Dr. Chanie en zijn collega's omdat het een aanvulling was op de verschuiving naar een inclusieve dialoog die tegelijkertijd plaatsvond.

Dr. Chanie zei dat de door het NIMD gesteunde training partijen in staat stelde om als gelijken te debatteren, het eens te worden en hun spelregels goed te keuren, waardoor de cyclus van elitaire dominantie werd doorbroken. Met nog maar twee jaar te gaan tot de volgende verkiezingen en een hervormingsagenda die al in volle gang is, zal het in stand houden van vrije ruimtes voor training en debat andere partijen helpen om hun stem en die van hun kiezers te laten horen.

De wind van politieke verandering in het land en de interventie van NIMD ter ondersteuning van dialoog en conflictoplossing kwamen in Ethiopië op het juiste moment. De dialoog heeft al resultaten opgeleverd: de premier heeft in het voorjaar van 2019 de nieuwe gedragscode voor politieke partijen ondertekend.

In de aanloop naar de verkiezingen van 2020 zal het dialoogplatform een cruciale rol spelen om de democratische hervormingen in Ethiopië op gang te houden.