De deur openzetten naar politiek voor en met jongeren

Als NIMD geloven we dat democratie alleen kan gedijen als alle stemmen worden gehoord - dit geldt ook voor jongeren. Jongeren eisen hun plaats aan tafel op en willen dat nu. Via onze programma's willen we bijdragen aan de actieve participatie van alle jongeren in de samenleving, ongeacht hun leeftijd, geslacht, religie, seksuele geaardheid of etnische achtergrond, en willen we een nieuwe generatie politieke actoren met democratische waarden helpen toerusten en aanmoedigen.   

Gracia Grande van NIMD El Salvador, Mahamadou Cisse van het NIMD kantoor in Mali en Roxanne van der Bliek, onze kennismedewerker jongeren in Nederland, werken nauw samen met jongeren die politieke aspiraties hebben. In dit artikel bespreken zij waarom het betrekken van jongeren bij de politiek essentieel is. Meer aandacht voor jongeren moet volgens hen hand in hand gaan met meer begrip voor jongeren. 

Ontkoppeld of gedesillusioneerd? 

Het lijkt erop dat de wereld eindelijk wakker wordt over de dringende noodzaak van jongeren in de politiek, uitspraken over de rol van jongeren in de democratie lijken te groeien. Van "we moeten meer investeren in de jeugd" tot "de jeugd is vervreemd en niet betrokken bij de democratie". Maar deze uitspraken moeten ontward worden.  

De statistieken klinken alarmerend. Barometer van de open samenlevingbijvoorbeeld. In 2023 gaf de Open Society Foundations opdracht tot een enquête onder meer dan 36.000 respondenten uit 30 landen over mensenrechten en democratie. Hun belangrijkste conclusie? Jongeren over de hele wereld zijn niet betrokken. Ze hebben het minste vertrouwen in de democratie van alle leeftijdsgroepen, waar uit de resultaten bleek dat 57 procent van de 18- tot 35-jarigen denkt dat democratie te verkiezen is boven elke andere vorm van bestuur, tegenover 71 procent van de oudere respondenten.  

We erkennen deze conclusie, maar er ontbreekt nog een cruciale stap. Hoe kan de jeugd vervreemd zijn van de democratie en er niet bij betrokken zijn, als jongeren tegelijkertijd ook degenen zijn die vaak sociale bewegingen dragen en aandringen op verandering?    

Deze realiteiten lijken tegenstrijdig, maar kunnen vrij eenvoudig verklaard worden: jongeren zijn niet teleurgesteld in het concept democratie zelf, maar in de implementatie ervan. Jongeren houden van democratische principes die sociale rechtvaardigheid en respect voor hun burgerrechten en fundamentele vrijheden garanderen. Tegelijkertijd verwerpen ze een bepaalde praktijk van democratie die slecht bestuur bevordert. De democratie heeft hen uitgesloten en niet naar hun belangen en behoeften geluisterd.   

We moeten de kloof begrijpen tussen het verlangen van jongeren naar democratie en hun afwijzing van slecht bestuur. Hun actieve politieke leven buiten de formele instellingen toont een duidelijke betrokkenheid bij de democratie. Jongeren verwijten dat ze niet betrokken zijn, plaatst hen in een negatief daglicht en versterkt de negatieve cyclus van stereotypen, marginalisatie en uitsluiting.  

WE MOETEN DE KLOOF BEGRIJPEN TUSSEN HET VERLANGEN VAN JONGEREN NAAR DEMOCRATIE EN HUN AFWIJZING VAN SLECHT BESTUUR.

Economische en sociale uitsluiting 

Jongeren worden vaak gezien als de aanstichters van geweld. Wanneer gewelddadige conflicten uitbreken in samenlevingen met een grote jongerenpopulatie (youth bulges), krijgen de jongeren de schuld. Zij zijn de 'onruststokers'. 

Wat echter ontbreekt in dergelijke argumenten is dat het niet de jeugd is die deze conflicten veroorzaakt, maar de systematische en consequente uitsluiting van jongeren en andere gemarginaliseerde groepen in de samenleving. Hun woede en ontevredenheid zijn niet verwonderlijk wanneer onderwijssystemen falen, jeugdwerkloosheid relatief hoog is en jongeren verstrikt zijn in een zoektocht naar identiteit en het gevoel erbij te horen.   

Jongeren de schuld geven vereenvoudigt het probleem en zorgt ervoor dat we ons alleen op jongeren richten, terwijl we complexere vragen zouden moeten stellen over economische, sociale en democratische uitsluiting. Daarom zijn verklaringen dat jongeren politiek niet betrokken zijn te simpel, stereotiep en zelfs sensationeel.  

ALS JONGEREN DE POLITIEK INGAAN, HEBBEN ZE VEEL ENERGIE. DIT VERANDERT WANNEER ZE GECONFRONTEERD WORDEN MET DE EXCLUSIEVE CULTUUR IN DE POLITIEK.

De jeugd serieus nemen 

Wanneer jongeren de politieke arena betreden, is hun politieke wil over het algemeen hoog en hebben ze veel energie. Hun politieke wil wankelt uiteindelijk als ze geconfronteerd worden met de exclusieve politieke cultuur. Zelfs als gevestigde politieke elites de deuren openen voor jongerenparticipatie, openen ze alleen deuren voor "gehoorzame" jongeren, niet voor degenen die de politiek willen veranderen.   

Bijgevolg voelen jongeren zich hopeloos, gefrustreerd en niet gehoord. Ze richten hun energie op andere sectoren van de samenleving of stappen over op andere manieren van politieke participatie.   

Jongeren domineren niet-formele participatie door demonstraties of door jongeren geleid activisme. In El Salvador bijvoorbeeld, leiden jongeren cruciale bewegingen over dringende onderwerpen zoals milieuhervormingen, gendergelijkheid en LGBTIQ+ rechten. Dat klinkt niet als vervreemding en afhaken van de politiek. Jongeren willen serieus genomen worden.  

WE HEBBEN EEN MENTALITEITSVERANDERING NODIG. DOOR DE JEUGD ALS DE TOEKOMST TE BESTEMPELEN, WORDT HUN DEELNAME EN INCLUSIE IN HET BESTUUR NU UITGESTELD.

Mogelijk makende omgeving 

Jongerenparticipatie mag geen afvinkoefening zijn. Een plaats aan tafel geven is één stap, maar jongeren een stem geven en echt naar hun behoeften luisteren, zal leiden tot inclusief beleid. Gevestigde en invloedrijke politieke actoren zijn hierin cruciaal in het politieke spectrum, vooral voor jonge politici. Het politieke klimaat kan ontmoedigend zijn voor jongeren en laten we niet vergeten dat het iemand is die jongeren uitsluit.  

De aanpak van jongerenparticipatie moet daarom holistisch zijn. Enerzijds moeten de leiderschapsvaardigheden van jongeren worden versterkt. Tegelijkertijd moeten we ook aandacht besteden aan het politieke klimaat en ervoor zorgen dat dit een brede participatie mogelijk maakt.  

Aan tafel zitten is een stap in de goede richting, maar een stem hebben en gehoord worden leidt tot inclusief beleid. Overheden, politieke partijen, NGO's en internationale organisaties moeten anders gaan denken over jongerenparticipatie. Jongeren zijn het heden en niet alleen de toekomst - jongeren bestempelen als alleen de toekomst vertraagt hun participatie en inclusie in het bestuur in het heden. De bijdrage van jongeren aan de democratie moet erkend worden en hun cruciale rol moet geformaliseerd en geïmplementeerd worden.