Wat komt er na de natiestaat?

Tussen 1 en 14 september bezocht NIMD Extern Adviseur Will Derks drie scholen voor democratie (Lviv en Odessa in Oekraïne en Gori in Georgië), waar hij sprak over de moeilijke tijden waar de democratie voor staat en de innovaties die ons kunnen helpen deze uitdagingen aan te gaan. In Kiev en Tbilisi gaf hij een lezing over de status van de natiestaat in de hedendaagse politiek. Het basisidee is dat we, wat ons politieke systeem betreft, een tijdperk op zijn einde zien lopen. Het oude sterft, het nieuwe worstelt om geboren te worden. Dit is zijn kijk op het onderwerp.

In de hectische wereld van de moderne politiek is een lastige vraag die soms opkomt of dit 'Het einde van de natiestaat' is (inderdaad met een vraagteken). Wat ik denk is dat het internationale politieke systeem met de natiestaat als hoofdrolspeler aan het veranderen is. Dit systeem bestaat al sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog, maar om allerlei redenen zien we nu dat het verslechtert en aan kracht verliest, wat velen zien als een oorzaak van het populistische nationalisme dat tegenwoordig in veel democratieën de kop opsteekt. In feite is populistisch nationalisme eerder een symptoom van het verval van de natiestaat dan een teken van zijn opleving.

Het einde van een tijdperk

Om zeker te zijn, ook al is de vraag een beetje provocerend, zeg ik niet dat de natiestaat binnenkort zal verdwijnen. Maar we zijn wel getuige van het einde van een tijdperk waarin het politieke systeem waarmee we vertrouwd zijn fundamenteel aan het veranderen is, al was het maar omdat de bepalende uitdagingen van onze tijd zoals ongelijkheid, migratie, klimaatverandering en terrorisme allemaal buiten de invloed van individuele natiestaten liggen.

Een multipolaire wereld met verspreide macht

Bovendien kunnen we een transformatie waarnemen van een relatief monolithische politieke infrastructuur naar een veelheid van machtseenheden, zowel groter als kleiner dan de natiestaat. Deze kunnen allemaal aanzienlijke invloed uitoefenen op de loop der dingen in onze geglobaliseerde, onderling afhankelijke wereld. Anders gezegd, de natiestaat zal niet verdwijnen, maar slechts één bron van autoriteit worden naast vele andere.

Dringend grensoverschrijdende kwesties

Naast deze multinationale groeperingen moeten we ons ook richten op andere opkomende bronnen van politieke autoriteit, namelijk de stad, het grote stedelijke conglomeraat, en vooral het innovatieve 'Global Parliament of Mayors', opgericht door Benjamin Barber, dat in 2016 voor het eerst bijeenkwam in Den Haag. Het idee van de stad als laboratorium voor verandering en innovatie staat centraal in dit mondiale burgemeestersparlement, een soort eerste Hanzevereniging sinds de middeleeuwen, maar nu op wereldschaal. Kenmerkend is dat de steden die lid zijn van dit Parlement hebben beloofd om wat zij noemen "gemeenschappelijk beleid en gemeenschappelijke actie te ontwikkelen voor dringende grensoverschrijdende kwesties", met name migratie en klimaatverandering. Met andere woorden, ze zijn van plan om een eigen buitenlands beleid te ontwikkelen en ze menen het serieus - ze hebben bijvoorbeeld toegezegd om financiële steun te geven aan zogenaamde 'sanctuary cities' in de VS, die geconfronteerd worden met bezuinigingen op federale fondsen door de regering Trump.