Inheemse vrouwen centraal stellen bij vredesopbouwprocessen: Een verhaal uit Guatemala

De vredesakkoorden tussen de Guatemalteekse regering en de linkse guerrilla vertegenwoordigd door de Guatemalteekse Nationale Revolutionaire Eenheid (URNG) in 1996, maakten een einde aan een burgeroorlog die meer dan drie decennia duurde en die de inheemse bevolking van het land onevenredig zwaar trof. 

In de vredesakkoorden werd een reeks verbintenissen vastgelegd om de sociale ongelijkheid aan te pakken, de rechten van de inheemse bevolking te garanderen en de actieve deelname van vrouwen te bevorderen. Dit laatste is "essentieel voor de economische en sociale ontwikkeling van Guatemala". Ondanks deze bepalingen blijft de volledige implementatie van de afspraken uit de vredesakkoorden een uitdaging.  Machismo in het openbare en privéleven, structurele armoede en racisme tegen inheemse vrouwen heeft de actieve deelname van vrouwen aan politieke scenario's en het publieke debat in Guatemala verhinderd. 

Als reactie op het gebrek aan vooruitgang bij de uitvoering van de acties van de akkoorden die gericht zijn op vrouwen en hun beperkte deelname aan het scenario na het akkoord, hebben maatschappelijke vrouwenorganisaties het voortouw genomen.  

De Guatemalteekse vrouwenrechtenorganisatie Asociación Mujer Tejedora del Desarrollo (AMUTED) is zo'n organisatie die een initiatief leidt om de politieke participatie van inheemse vrouwen in de westelijke hooglanden voor vrede en veiligheid te versterken. Door hun werk heeft AMUTED vrouwennetwerken opgezet op departementaal niveau in Huehuetenango, Totonicapán, Sololá, Quiché en Quetzaltenango. Hier kregen vrouwen een veilige ruimte om ervaringen uit te wisselen, allianties op te bouwen, hun pleitvaardigheden te versterken en te leren over de vredesakkoorden. Deze acties hebben wegen geopend naar een grotere zichtbaarheid en politieke participatie voor inheemse vrouwen in Guatemala. 

Best practices voor meer impact  

Om een significante impact te hebben en veranderingen door te voeren die duurzaam zijn, erkenden de deelnemende jonge, volwassen inheemse vrouwelijke leiders het belang van het uitvoeren en materialiseren van advocacy-acties op een collectieve en praktische manier, vooral na het voltooien van de training en het opstellen van de agenda. Het project werd ontworpen met de kosmovisie van de Maya's als uitgangspunt, waarbij orale traditie en overdracht van informatie en wijsheid van ouderen op jongere generaties essentieel is. De ruimtes die AMUTED creëerde, maakten dit mogelijk en bevatten momenten om het trauma van structurele discriminatie en geweld te helen. De toepassing van een intersectionele benadering van gender en etniciteit maakte het succes van het initiatief mogelijk.  

AMUTED ging verder dan het creëren van mogelijkheden voor reflectie en training door vrouwen bloot te stellen aan praktijksituaties die hun zelfvertrouwen en agency om politieke advocacy-acties uit te voeren versterkten. Een inheemse vrouw beschreef de training als volgt:  

"In een van de oefeningen lieten ze ons een strategisch plan schrijven. Sommige collega's schreven voor het eerst, maar toen we bekeken wat we hadden geschreven, zeiden we: wow! wij zijn producenten van kennis. Daarna voelden we ons veel meer op ons gemak toen we het plan presenteerden aan belangrijke actoren in de gemeente." 

AMUTED creëerde ook belangrijke ruimtes voor pleitbezorging. Er werden regionale ontmoetingen georganiseerd met vrouwelijke deelnemers uit de verschillende departementen, waardoor gemeenschappelijke agenda's voor belangenbehartiging konden worden opgesteld en zichtbaarheid en erkenning konden worden gegeven aan de rol van vrouwen in het bepleiten van de erkenning van de rechten van inheemse vrouwen en de verdere implementatie van de toezeggingen van het vredesakkoord. 

Als gevolg van de training hebben de deelnemende inheemse vrouwen nu politieke agenda's die op lokaal niveau worden uitgevoerd met coördinatie van AMUTED. Enkele van de belangrijkste punten van zorg die door de vrouwen naar voren zijn gebracht, hebben betrekking op de behoefte aan versterking van de institutionaliteit op het gebied van vrouwenkwesties die voortvloeide uit de vredesakkoorden, het gebrek aan programma's voor inheemse vrouwen om toegang te krijgen tot basisvoorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg en justitie, en het gebrek aan een stimulerende omgeving en wettelijke bepalingen om de deelname van vrouwen aan de besluitvorming te ondersteunen.  

Blijvende obstakels en kansen voor de toekomst 

Om de duurzaamheid van de veranderingsprocessen die AMUTED in gang heeft gezet te waarborgen, is er behoefte aan voortdurende ondersteuning, follow-up en mentorschap voor vrouwennetwerken en belangenbehartiging op lokaal niveau, evenals aan ondersteuning van de versterking van belangenbehartiging op lokaal, regionaal en nationaal niveau.  

Inheemse vrouwenorganisaties, zoals AMUTED, staan voor de uitdaging om toegang te krijgen tot duurzame financiering om hun interne capaciteit te versterken en blijvende steun te bieden aan lokaal vrouwelijk leiderschap. Vandaar het belang van flexibele en toegankelijke mechanismen zoals het Rapid Response Window van het Women, Peace and Humanitarian Fund. Daarnaast wordt het belang bevestigd van de rol die organisaties als NIMD kunnen spelen bij het versterken van lokale organisaties om toegang te krijgen tot financiering en het bieden van technische ondersteuning, terwijl lokaal eigenaarschap en leiderschap worden gewaarborgd.  

Onderdeel van een grotere inspanning 

Dit verhaal is een van de drie casestudies waaraan NIMD heeft gewerkt als onderdeel van ons werk aan vrouwen, vrede en veiligheid in Latijns-Amerika. We delen de verhalen van vrouwen uit Guatemala, maar ook Colombia en Venezuela. Dit project wordt ondersteund door het Rapid Response Window van het Women, Peace and Humanitarian Fund, dat zich richt op het gebrek aan financiering voor de deelname van vrouwen aan formele en informele vredesprocessen. We nodigen je uit om hun verhalen te lezen over de veerkracht en inzet van vrouwen in hun streven naar duurzame vrede. hier.   

NIMD zet zich in voor de participatie van vrouwen in politiek, besluitvorming en vredesopbouw voor meer duurzame en inclusieve vreedzame democratieën over de hele wereld. Wereldwijd wordt erkend dat het betrekken van vrouwen en ondervertegenwoordigde bevolkingsgroepen bij vrede gekoppeld is aan de consolidatie van duurzamere vrede. Desondanks en ondanks de toezeggingen die zijn gedaan in de resolutie 1325 van de VN-Veiligheidsraad, blijft de betekenisvolle deelname van vrouwen aan vredesonderhandelingen, de uitvoering van vredesakkoorden en lopende politieke processen achter.  

In Latijns-Amerika blijven structurele barrières, zoals beperkende gendernormen, gendergerelateerd geweld tegen vrouwen in de politiek en vrouwelijke sociale leiders, niet-ondersteunende beleids- en wettelijke kaders, een belemmering vormen voor de zinvolle deelname van vrouwen aan de besluitvorming, de invloed van vrouwen bij vredesonderhandelingen en de implementatie van de genderbepalingen in vredesakkoorden.  

Ondanks de grote verschillen tussen de conflict- en vredesdynamiek in Colombia, Venezuela en Guatemala. Vanuit onze eigen ervaring en die van onze partners is het essentieel om veilige ruimten te creëren waar vrouwen elkaar kunnen ontmoeten en gemeenschappelijke agenda's kunnen opstellen, waarbij de diversiteit van vrouwen wordt erkend. Dialoog, bemiddeling en pleitbezorging gebruiken om het vertrouwen en de capaciteiten van vrouwen te versterken.