Voorbereiding op echte en geloofwaardige verkiezingen in Ethiopië: Een bezoek van de nieuwe Nationale Kiesraad

"Dit was een geweldige ervaring voor ons als pas benoemde verkiezingsraad; we hebben zoveel geleerd van zoveel mensen - vooral over het belang van het vertrouwen van politieke partijen en het algemene publiek in een verkiezingsorgaan!" zei de heer Demwozie Mammie Hersho, de leider van een delegatie van de Nationale Kiesraad van Ethiopië (NEBE), aan het einde van een vijfdaags bezoek aan Nederland.

De NEBE-delegatie bezocht Nederland op uitnodiging van NIMD om onder andere de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen van 2018 te observeren en er lessen uit te trekken.

Na slechts twee maanden eerder te zijn benoemd, stond de raad voor het vooruitzicht om in mei 2018 in Ethiopië gemeenteraadsverkiezingen te organiseren en de leden wilden graag lessen trekken uit de recente Nederlandse verkiezingen.

Belangrijk is dat het Ethiopische kiesstelsel vóór de volgende nationale verkiezingen in 2020 zal veranderen van een eersteklassensysteem naar een gemengd systeem dat hoogstwaarschijnlijk 20% evenredige vertegenwoordiging zal omvatten. Nederland, met een kiesstelsel gebaseerd op preferentiële evenredige vertegenwoordiging, was daarom van speciaal belang voor de afgevaardigden.

Het bezoek vond plaats van 19-23 maart en de delegatie bezocht Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. Bij de start van het bezoek in Den Haag maakte de delegatie kennis met NIMD, haar programma in Ethiopië en het soort steun dat NIMD kan bieden aan NEBE en politieke partijen in Ethiopië.

NIMD wees ook op de groeiende rol van de Electoral Management Bodies (EMB's) - en de verandering van het leveren van 'vrije en eerlijke' verkiezingen naar het leveren van 'echte en geloofwaardige' verkiezingen - aan de basis waarvan vertrouwen in de EMB ligt. Het bezoek werd bijgewoond door de voorzitter van de Raad van Toezicht van NIMD, Eimert van Middelkoop, die het werk van NIMD en de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen met de afgevaardigden besprak.

De delegatie werd later toegesproken door de voorzitter van de Nederlandse Nationale Kiesraad, Jan Kees Wiebenga, en door Ben Knapen, voormalig senator en senior adviseur van het NIMD Ethiopië-programma en al lange tijd waarnemer van de Ethiopische politiek.

De NEBE-leden hadden ook een ontmoeting met hooggeplaatste medewerkers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, om onder meer te leren over de rol van het ministerie bij de organisatie van verkiezingen en de registratie en financiering van politieke partijen in Nederland. De ambtenaren van het ministerie reflecteerden op het belang van vertrouwen in het verkiezingsproces en bespraken bijvoorbeeld hun besluit om geen gebruik te maken van informatietechnologie voor het tellen van de stemmen bij de algemene verkiezingen om het vertrouwen te waarborgen.

Volgens de heer Demwozie was de discussie over de rol van vertrouwen bijzonder prikkelend en vond hij het interessant om te horen dat Nederland een samenleving is met veel vertrouwen, waar publieke instellingen, zoals het ministerie en de Nationale Kiesraad, impliciet worden vertrouwd door de samenleving. Dit is volgens hem een belangrijke factor om ervoor te zorgen dat de uitkomsten van verkiezingen door iedereen worden geaccepteerd.

Een van de hoogtepunten van het programma van de delegatie waren bezoeken aan stembureaus in de gemeente Rotterdam op de dag van de verkiezingen. De delegatie had eerst een ontmoeting met technisch personeel van de Kiesraad Rotterdam, die uitleg gaf over de stemopstelling en -procedures, waaronder het stembiljet. Ze waren verbaasd over de grootte van de stembiljetten - ze vonden ze onhandelbaar en vroegen zich af hoe kiezers in staat waren om door de stembiljetten te navigeren.

Ze kregen te horen dat alle kandidaten op een lijst stonden, zodat kiezers hun voorkeurskandidaten hoger op de partijlijst konden zetten en zo een betere kans hadden om gekozen te worden. Bovendien waren er van tevoren voorbeelden naar de kiezers gestuurd om hen voor te bereiden op het stembiljet. De afgevaardigden bezochten drie stembureaus, waar het publiek al aan het stemmen was, en merkten op hoe de stembureaus waren ingericht om een snelle en ordelijke stemming mogelijk te maken.

Ze kregen ook de kans om een experimenteel postelectoraal telstation in Rotterdam te bezoeken, waar alle stemmen voor de gemeente werden herteld door een nieuw team om de nauwkeurigheid te garanderen. De afgevaardigden waren onder de indruk van de organisatie van de telteams, met verschillende jassen voor teamleiders en technische experts, evenals het eenvoudige maar effectieve vlaggensysteem dat werd gebruikt om ofwel een probleem (rood) of een volledige telling (groen) aan te geven. Tijdens het bezoek werd de delegatie verrast door de burgemeester van Rotterdam, de heer Ahmed Aboutaleb, die zijn telrondes uitvoerde als hoofd van de Centrale Gemeenteraad.

Over het algemeen leverde het bezoek waardevolle input op voor het bestuur, dat bij het organiseren van de komende Ethiopische verkiezingen zal nadenken over wat ze hebben geleerd. In de woorden van de delegatieleider: "Het bezoek had niet op een beter moment kunnen komen en de vele geleerde lessen hebben ons ertoe aangezet om te overwegen ons strategisch plan te herzien om er een aantal van deze lessen in op te nemen".