Democratie nooit vergrendelen: De dorst naar democratie lessen

De internationale uitbraak van het Coronavirus heeft ernstige gevolgen voor de democratie wereldwijd. In de #NooitLockdownDemocratie blogserieHet NIMD-netwerk bekijkt wereldwijd hoe we op de pandemie kunnen reageren terwijl we ons werk voortzetten om de democratie te beschermen. Volg @WeAreNIMD op Twitter en de hashtag #NooitLockdownDemocratie om nooit een bericht te missen.

Door Heleen Schrooyen, Senior Adviseur Strategische Betrekkingen, NIMD

Wat betekent de COVID-19 crisis voor mensen in Centraal-Amerika?

Je handen 30 seconden wassen? Dat lijkt gemakkelijk genoeg. Makkelijk, als je in Nederland, België, Frankrijk, Italië of Spanje woont; landen met goede sanitaire voorzieningen. En zoals we allemaal weten, worden zelfs in deze landen honderden mensen ziek en sterven ze aan het Coronavirus.

"Stervende dorst naast de bron" zong de Cubaanse dichter Nicola's Guillén. "Dorst naar water en rechtvaardigheid" antwoordde de Salvadoraanse dichter Roque Dalton. Deze twee kunstenaars beschreven een van de pijnlijkste paradoxen van Midden-Amerika: waterschaarste waar in feite water in overvloed is. Deze paradox wordt nog relevanter in de huidige context en de vraag is hoe politici op deze paradox kunnen reageren.

Water in Midden-Amerika

Landen in Midden-Amerika hebben een overvloed aan water en de regio heeft vooruitgang geboekt in het verbeteren van de waterstructuur. Vandaag heeft tussen 80 en 95% van de stedelijke bevolking in Centraal-Amerika toegang tot watervoorziening en sanitatie. Op het platteland ligt dat aantal echter tussen de 15 en 35%. Deze teleurstellende cijfers zijn niet te wijten aan waterschaarste, maar aan een gebrekkig waterbeheer.

Het belang van water voor ons voortbestaan betekent dat de duurzaamheid ervan een belangrijk wereldwijd aandachtspunt is. Zorgen voor beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en sanitaire voorzieningen voor iedereen is in feite het zesde van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's)De door de VN gesteunde agenda voor internationale ontwikkeling.

Meer specifiek geeft SDG-doel 6.5 het volgende aan: "Tegen 2030, op alle niveaus een geïntegreerd beheer van watervoorraden implementeren, inclusief waar nodig door grensoverschrijdende samenwerking". Maar volgens gegevens van het Wereldwijde WaterpartnerschapCentraal-Amerika is niet dicht bij het bereiken van dat doel op tijd, scoort tussen gemiddeld laag en laag en loopt achter op de mondiale gemiddelden. Daarom waarschuwde de waterspecialist van de Wereldbank, Antonio Rodriguez, op 22 maart - Wereldwaterdag - publiekelijk: "Centraal-Amerika moet zijn capaciteit om waterbronnen te beheren versterken, de betalingsstructuur herzien en investeren in de infrastructuur om de kwaliteit te verbeteren en de watervoorziening te garanderen".

De rol van politici

Terugkerende incidenten van droogte, overstromingen en mislukte oogsten onderstrepen het belang voor politici om actie te ondernemen op het gebied van waterbeleid en -wetgeving, en kunnen leiden tot protesten - of zelfs een uittocht van burgers. In januari 2020 ontdekten velen in El Salvador bijvoorbeeld dat hun kraanwater plotseling slecht rook en er slecht uitzag. Dit leidde tot wijdverspreide protesten, demonstraties en wegblokkades. In reactie hierop gaf de president aan dat het inderdaad tijd is voor actie.

De afgelopen jaren, NIMD El Salvador heeft de dialoog tussen de politiek en het maatschappelijk middenveld gefaciliteerd om waterbeleid en -wetgeving te bespreken. In 2016 werd een eerste wetsontwerp goedgekeurd, maar hoe is het debat sindsdien gevorderd? Juan Melendez, directeur van NIMD in El Salvador, legt uit: "De waterwet is vastgelopen, omdat de assemblee geen overeenstemming heeft bereikt over de samenstelling van het bestuur dat zich bezighoudt met het waterbeheer. De politici zijn verdeeld over de vraag of ze moeten kiezen voor een privaat of meer publiek bestuur.".

Hetzelfde onvermogen tot handelen van politici zien we in Guatemala. In zijn column in de krant La Hora wijst politicus Roberto Alejos erop dat leden van het Congres niet in staat zijn geweest, of vanwege hun geldschieters niet bereid zijn, om wetten te maken voor water. Tussen 1990 en 2017 zijn er 10 pogingen gedaan om het watergebruik te reguleren - helaas zonder resultaat. In het licht van de huidige Corona-crisis roept Alejos het Ministerie van Milieu en het Congres op om samen te werken, de politieke steun te tonen die nodig is en de mens boven politieke belangen te stellen.

En ten derde in Honduras, waar een lange periode van droogte heeft geleid tot enorme waterschaarste in 2019. De president sprak van een noodsituatie, omdat 30% van de Hondurese bevolking water uit rivieren en putten zocht vanwege het gebrek aan toegang tot schoon water. Verspreid over het hele land vonden protesten plaats waarin de regering werd aangeklaagd omdat ze niet tegemoet kwam aan de waterbehoeften van de bevolking.

De tijd voor verandering is nu gekomen

Deze gevallen tonen aan hoe belangrijk het is dat politici naar hun achterban luisteren. De watervoorziening in Midden-Amerika is niet het probleem. Dat is het waterbeleid en de waterwetgeving. De huidige Corona-crisis onderstreept de noodzaak van een geïntegreerde wateraanpak. Alleen met schoon water in de steden en op het platteland kunnen mensen hun handen wassen en zo voorkomen dat het virus zich verspreidt.

Ik zeg dit tegen de verantwoordelijke politici: Corona gaf ons allemaal een waarschuwingsteken. Nu is het tijd om te handelen, zodat Centraal-Amerika de volgende keer dat er een virus opduikt trots kan zeggen dat 100% van de bevolking toegang heeft tot schoon water.