Lessen uit Afghanistan

Door Thijs Berman, uitvoerend directeur van NIMD. Thijs was hoofd van de verkiezingswaarnemingsmissie van de Europese Unie naar Afghanistan in 2009 en 2014. Hij onderzoekt wat er mis ging in Afghanistan en wat voorstanders van democratie kunnen leren voor de toekomst.

In twintig jaar heeft het drama van het Afghaanse volk drie aktes gekend. De eerste akte werd gekenmerkt door intense opluchting over de verdrijving van het Taliban-regime en de hoop op een betere toekomst, in het bijzonder voor vrouwen en meisjes.

Veel Afghanen deelden in deze euforie en dit optimisme en stelden hun vertrouwen in de beloften van democratie en vrijheid voor iedereen. Ze brachten hun stem uit in verkiezingen die volgens hen dit nieuwe tijdperk van vrijheid zouden inluiden en riskeerden moedig hun leven om ervoor te zorgen dat hun stem gehoord werd in het nieuwe Afghanistan.

Dat geloof en die moed verdienen respect van de internationale gemeenschap en steun in de vorm van transparante langetermijninvesteringen in democratische instellingen, een inclusieve politieke dialoog onder leiding van het Afghaanse volk en nultolerantie voor corruptie en nepotisme.

"Stabiliteit komt niet van militaire macht."

Maar toen kwam de tweede akte, toen deze hooggespannen verwachtingen plaats maakten voor ontgoocheling, cynisme en bitterheid over verbroken beloften. Verantwoordelijk, transparant bestuur door een regering die aan de macht is gekomen via legitieme en inclusieve verkiezingen zijn de fundamenten van een echte democratische samenleving. Helaas werden in Afghanistan de legitimiteit en geloofwaardigheid van de Afghaanse regering ondermijnd door corruptie en fraude, mogelijk gemaakt door een internationale gemeenschap die maar al te vaak de ogen sloot voor de tekortkomingen van de regeringen die ze hielp creëren. De coalitie onder leiding van de VS deed slechts halfslachtige pogingen om de groei van de corruptie een halt toe te roepen en sprak zich niet uit tegen de massale fraude bij de opeenvolgende verkiezingen. Dit maakte de weg vrij voor de geleidelijke erosie van de geloofwaardigheid en legitimiteit van het Afghaanse bestuur.

Militaire missies, hoe groot en duur ze ook zijn, kunnen maatschappelijke vraagstukken niet oplossen. Stabiliteit komt niet van militaire macht. Het komt van goed bestuur en de groei van sterke democratische instellingen in een inclusief sociaal weefsel binnen de bestaande cultuur.

Het is niet genoeg om geld in een land te pompen zonder goed toezicht, verantwoording en investeringen in de democratische infrastructuur. En het is niet zo eenvoudig als het opzetten van verkiezingen en instellingen. Democratie moet van binnenuit komen. Democratie wordt belichaamd door een reeks waarden - van verantwoording afleggen tot samenwerking en dialoog - die worden gedeeld door de mensen en degenen die hen vertegenwoordigen.

Niets van dit alles is gebeurd in Afghanistan. In plaats daarvan verbergen de mensen die geloofden in deze beloften van een betere toekomst zich nu achter gesloten deuren, doodsbang voor wat de toekomst zal brengen. Dit zijn de vrouwen die geloofden in de beloften van een gelijkwaardige en inclusieve samenleving en zichzelf aan grote risico's blootstelden om de politiek in te gaan; de jongeren die de mantel van mensenrechtenverdedigers op zich namen; de journalisten die erop vertrouwden dat ze in een vrije en eerlijke samenleving zouden werken.

En zo gaat Afghanistan zijn derde akte in. De corrupte regering is gevallen en de Taliban zijn terug. Het is een derde akte van totale wanhoop en chaos. De lessen uit Afghanistan kunnen elders worden toegepast, maar ze kunnen ook de weg vrijmaken voor een nieuwe daad in Afghanistan zelf. Er zijn al protesten geweest in verschillende steden. De jongere generatie geeft zich duidelijk niet zo gemakkelijk gewonnen - de mensen zijn er niet klaar voor om na twintig jaar hun vrijheden op te geven. Ze hebben de steun van de wereld nodig.