Vernieuwende Democratie 2018: Waarom technologie slecht is voor de democratie

In de aanloop naar de Evenement Vernieuwende Democratievragen we twee NIMD-experts om hun visie te geven op hoe technologie de democratie werkelijk beïnvloedt.

In deze blog deelt NIMD-programmamanager Rob van Leeuwen zijn visie. Ondanks de mogelijkheden die technologie biedtMaar we moeten ons ook bewust zijn van de gevaren van technologie als entertainment.

Het digitale tijdperk is door velen toegejuicht als een zegen voor de democratie. Technologische vooruitgang, vooral de verspreiding van internet, heeft de communicatiemiddelen en de toegang tot informatie radicaal verbeterd. Dit, zo wordt ons verteld, maakt het veel moeilijker voor autoritaire regeringen om geheimen voor hun burgers te bewaren en maakt het makkelijker voor burgers om machthebbers ter verantwoording te roepen.

Maar de technologie heeft haar belofte niet waargemaakt.

Antidemocratische krachten over de hele wereld hebben geleerd het spel te spelen en het in hun voordeel te gebruiken, en informatietechnologie is eerder deel van het probleem dan van de oplossing. De reden hiervoor is de manier waarop we ons online gedragen, hoe dat de kwaliteit van informatie beïnvloedt en de daaruit voortvloeiende impact op burgerbetrokkenheid.

Wat drijft ons online gedrag?

Bijna alle online diensten zijn voor hun inkomsten afhankelijk van advertenties. Dit betekent dat hoe meer klikken, hoe beter. Succesvolle online inhoud die de meeste kliks wint, doet dat door onze emoties uit te lokken in plaats van door alle feiten objectief te presenteren. Een grondiger en langer stuk wordt al snel gemarkeerd als 'TLDR' (te lang, niet gelezen), wat de bijzondere manier laat zien waarop we omgaan met informatie wanneer die online aan ons wordt gepresenteerd. De uitgever geeft niet veel om de inhoud van een artikel; zodra je de webpagina hebt geopend, is hun geld al verdiend.

De belangrijkste drijfveer van ons online gedrag is emotie. Zelfs het lezen van het nieuws gebeurt vaak als afleiding van werk, studie, oninteressant gezelschap of een hersenloze pendel, niet als een bewuste poging om beter geïnformeerd te zijn. Sociale media zijn vooral geschikt voor inhoud die gemakkelijke emoties oproept zoals woede, verdriet of nostalgie. Dit heeft vrij onschuldig geresulteerd in een tsunami van grappige kattenvideo's en babyfoto's. In hun pogingen om verkeer naar hun websites te leiden, maken aanbieders van sociale media en online nieuws echter misbruik van onze verslaving aan dopamine fixes. Uitgevers gebruiken polariserende koppen, delen controversiële meningen en gebruiken andere methoden om je boos of opgewonden genoeg te maken om hun site of social media pagina te bezoeken.

En het resultaat? Een gepolariseerd publiek dat controversiële meningen heeft en geen kans heeft gehad om het nieuws dat ze net hebben gelezen kritisch te analyseren.

Onze emotionele kwetsbaarheid wordt ook op deze manier misbruikt door populistische politici. Wanneer deze politici hun politieke discours vereenvoudigen om emoties als woede en nostalgie aan te spreken, worden andere politici op hun beurt gedwongen om hun taal aan te passen aan dit nieuwe discours. Populisten over de hele wereld lijken het prima te vinden om feiten verkeerd voor te stellen en complexe kwesties terug te brengen tot ja-nee vragen. Ze lezen immers uit hetzelfde boek als de kiezers, namelijk de scheve kijk op de wereld die we in online media vinden.

Maar het internet maakt ons tenminste beter geïnformeerd, toch?

Het digitale tijdperk heeft gezorgd voor een ongekende toegang tot informatie, maar ook voor een ongekende mogelijkheid om informatie te verspreiden.

Er is meer informatie beschikbaar, maar dat betekent niet dat de kwaliteit van de informatie is verbeterd. In plaats daarvan bevordert technologie de verspreiding van controversiële of sensationele informatie en plaatst deze op gelijke voet met goed onderzochte, objectieve feiten. Met een overvloed aan (vaak onjuiste) analyses en gegevens die online worden geconsumeerd, wordt de autoriteit van gerespecteerde academische instellingen steeds meer in twijfel getrokken. Iedereen met een smartphone is nu zijn eigen expert en uitgever.

Tot overmaat van ramp zorgt de logica van het internet ervoor dat we informatie eerder geloven als het is wat we willen horen. De beruchte filterbubbel weerhoudt ons ervan geconfronteerd te worden met meningen die tegengesteld zijn aan de onze en draagt zo bij aan de confirmation bias die ik beschreef in mijn vorige blog.

Maar helpt het internet ons niet om meer betrokken te raken?

Het internet heeft het ons gemakkelijker gemaakt om ons politiek te uiten. Maar, nogmaals, dat betekent niet dat het de kwaliteit van politieke expressie heeft verbeterd.

In het beste geval wordt ontevredenheid gekanaliseerd in tweets van 280 tekens. Vaker beperkt het zich tot het liken, retweeten of delen van iets waar we het toevallig mee eens zijn. Waar we vroeger onze vertegenwoordigers moesten bellen of schrijven, handtekeningen moesten verzamelen voor petities, de straat op moesten gaan in massaprotesten, hoeven we nu niet eens meer de deur uit.

Ons uiten op sociale media is makkelijker dan politieke actie ondernemen in de echte wereld, en comfortabeler dan een echt gesprek aangaan met iemand met wie je het niet eens bent. Maar het is ook veel makkelijker voor politici om te negeren. Of ze kunnen simpelweg hun discours aanpassen om de online woede te sussen zonder echt de onderliggende problemen aan te pakken.

Wat betekent dat voor de democratie in het digitale tijdperk?

Over het algemeen heeft het digitale tijdperk zijn beloften niet waargemaakt. Technologie zelf is natuurlijk neutraal - in feite biedt het volop mogelijkheden om onze politieke betrokkenheid te verdiepen. Maar over het algemeen wordt het niet op die manier gebruikt. De manier waarop we ervoor kiezen om technologie elke dag te gebruiken, maakt ons slaaf van afleiding en verhindert ons om ons bezig te houden met politiek in de echte wereld.

Tenzij we een manier vinden om deze tekortkomingen aan te pakken en optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die technologie te bieden heeft, zal het digitale tijdperk de geschiedenis ingaan als een tegenslag voor het project van de democratie.

TL;DR - Online media helpt ons niet om ons beter bezig te houden met politiek, het houdt ons alleen bezig terwijl politici doorgaan met hun gewone werk.