Digitale democratie wordt volwassen

NIMD's Innovatie Adviseur, Will Derks, beoordeelt "Digitale democratie: De instrumenten die politieke betrokkenheid veranderen", een artikel van Julie Simon, Theo Bass, Victoria Boelman en Geoff Mulgan over baanbrekende innovaties in digitale democratie die wereldwijd plaatsvinden.

Hoe kunnen we beginnen te bepalen (...) wat een "succesvol" digitaal hulpmiddel is?", zeggen de auteurs van Digitale democratie vragen zich af in de slotopmerkingen van hun tijdige rapport over de laatste ontwikkelingen in het gebruik van digitale middelen voor democratische doeleinden.

De vraag is typerend voor deze uitstekende studie, die even onthullend en praktijkgericht als kritisch is. Hoewel de auteurs - die actief zijn voor de in het Verenigd Koninkrijk gevestigde 'innovation foundation Nesta - Natuurlijk geloven ze in het democratisch potentieel van digitale technologie, maar ze zijn verre van naïef. Integendeel, in hun hele verslag gaan ze ongemakkelijke vragen en kritische opmerkingen niet uit de weg. Deze benadering is gebaseerd op hun wens om de basis te versterken van toekomstige initiatieven in het gebruik van digitale hulpmiddelen voor democratie.

Plethora

Zoals het rapport laat zien, is het experimentele gebruik van digitale technologie om democratische processen te verbeteren de afgelopen tien jaar echt van de grond gekomen, wat heeft geleid tot een overvloed aan initiatieven die de participatie van burgers in de democratische besluitvorming willen bevorderen met behulp van een snel groeiende verscheidenheid aan digitale hulpmiddelen. Het laat ook zien dat de tijd nu rijp is voor een gedegen tussentijds overzicht en evaluatie van de resultaten tot nu toe, een soort van reculer pour mieux sauter bedoeld om de kwaliteit van de volgende stappen in het lopende experiment te verbeteren.

En dat is precies wat deze studie doet. Het is beschrijvend en prescriptief tegelijk. Eerst en vooral wordt in kaart gebracht wat er wereldwijd gaande is op het vlak van digitale democratie en wordt dit overzichtelijk samengevat in een typologie bestaande uit tien vormen van digitale democratie, gaande van het relatief eenvoudige 'Burgers informeren' over het meer intense 'Burgers die voorstellen ontwikkelen' tot het volledig participatieve 'Burgers die beslissingen nemen'. Deze tien categorieën krijgen onderscheidende logo's en kleuren die het voor de lezer gemakkelijker maken om het overzicht te bewaren over de daaropvolgende casestudies die het leeuwendeel van het rapport uitmaken. Sommige van deze casestudies van digitale hulpmiddelen - gebruikt door parlementen, gemeenteraden en politieke partijen in landen als Frankrijk, Spanje, Brazilië, Taiwan, Estland, Finland, het Verenigd Koninkrijk en IJsland - hebben het label 'Deep Dive' en bieden daarom veel gedetailleerdere informatie dan de casestudies met de titel 'Overzicht'.

Een duidelijk patroon

Deze afwisseling tussen uitgebreide analyses en schetsmatige besprekingen van verschillende vormen van digitale democratie is zeer effectief. Het verhoogt de leesbaarheid en geeft de lezer snel en grondig een goed beeld van de algemene situatie. Omdat de 'Deep Dive'-secties bovendien altijd discussies bevatten over succesfactoren en lopende uitdagingen, ontstaat er een duidelijk patroon van wat werkt en wat niet, en waarom.

Het is dan ook bijna een droom die uitkomt wanneer de auteurs in het hoofdstuk na de casestudies een gedetailleerde bespreking presenteren van 'zes gemeenschappelijke succesfactoren'. Typisch beginnend met een waarschuwing voor de nadelige effecten van slechte participatieoefeningen - er is in het verleden al veel misgegaan - laten ze zien hoe een goed en succesvol proces van digitale democratie eruit zou moeten zien. We worden vermaand om twee keer na te denken, om eerlijk te zijn, om niet te verwachten dat digitaal het enige antwoord is, om geen tijd te verspillen, om niet te bezuinigen en om de juiste hulpmiddelen te kiezen. Dit klinkt misschien wat streng, maar het resultaat is in feite een hoofdstuk vol zeer praktische tips, overwegingen en adviezen die je bij de hand moet houden bij het plannen en implementeren van elke vorm van digitale democratie.

Collectief belang

In het voorlaatste hoofdstuk van het Nesta rapport wordt verder ingegaan op de mate waarin nieuwe instrumenten en technologieën de kwaliteit en legitimiteit van de besluitvorming in onze democratische instellingen kunnen verbeteren. Het bewijs lijkt 'behoorlijk gemengd', dubbelzinnig of eenvoudigweg afwezig te zijn als er geen gegevens zijn. Ja, de transparantie neemt toe en ja, we kunnen betere beslissingen nemen met 'meer ogen op een document of proces'. Toch concludeert het rapport eerlijk en misschien enigszins pijnlijk dat digitale democratie niet noodzakelijkerwijs "de legitimiteit van hele democratische processen op zich" verbetert. Zelfs de kosten van deze processen nemen niet af door de digitale technologie, zoals vaak wordt gedacht, maar nemen altijd aanzienlijk toe.

Je zou dus kunnen concluderen dat we de digitale democratie beter helemaal achter ons kunnen laten. Dat zou echter het collectieve belang van alle experimenten die momenteel plaatsvinden volledig onderschatten. Het Nesta rapport toont overtuigend aan dat de honderden digitale tools en platformen die momenteel over de hele wereld gebruikt worden inderdaad een enorm potentieel hebben om onze democratie, die vandaag de dag op veel manieren onder vuur ligt, te versterken. Maar om dit potentieel te realiseren, moet het fenomeen volwassen worden. Met hun diepgaande kennis van de materie, maar vooral met hun kritische houding, hebben de auteurs van Digitale democratie hebben deze volgende fase een stuk dichterbij gebracht. Ze zijn kritisch omdat ze er sterk in geloven. Daarom sluiten ze het rapport af met het hoofdstuk 'What Next for Digital Democracy?' dat niet alleen veel stof tot nadenken bevat over mogelijke toekomstige ontwikkelingen, maar ook suggereert dat digitale democratie een blijvertje is en dat we het maar beter serieus kunnen gaan nemen.