Democratie bouw je niet in één dag: Colombia

Wanneer een land de eerste hoopvolle stappen zet in de richting van een meer democratische regering, zijn we snel geneigd om te concluderen dat het een democratie is geworden.

Maar echte democratie is meer dan verkiezingen alleen.

Het zijn politici en politieke instellingen die inspelen op de behoeften van de bevolking en het is een bevolking die haar politici ter verantwoording roept. En deze veranderingen hebben veel meer tijd nodig.

In deze serie artikelen, geschreven door journalist Joris Tielens voor het NIMD-Vice Versa Democratie Special, verkennen we de nasleep van de eerste stappen op weg naar democratie in twee zeer verschillende landen: Tunesië en Colombia.

Deel 2: Colombia

De laatste jaren zijn de verwachtingen voor een meer open en inclusieve democratie in Colombia hooggespannen. Het onderliggende motief voor het versterken van de democratie is echter niet het verbeteren van de economie en de welvaart, zoals in Tunesië, maar het bevorderen van vrede.

Na het vredesakkoord

Na tientallen jaren van oorlog en aanvallen ondertekende de Colombiaanse regering in 2016 eindelijk het vredesakkoord met de FARC. De rebellen leverden hun wapens in en de FARC werd een legale politieke partij die zetels won in het parlement van het land. Er werd een rechtbank opgericht om de geweldplegers te berechten.

Maar andere delen van het Vredesakkoord werden niet uitgevoerd, zegt Ángela Rodríguez Sarmiento, die het NIMD-kantoor in Bogotá leidt: "De nieuw gekozen president mist de politieke wil om het Vredesakkoord op een effectieve manier uit te voeren".

Slachtoffers van het geweld zouden speciale parlementszetels en herstelbetalingen krijgen, terwijl de regio's die voorheen door de FARC werden gecontroleerd - de Colombiaanse grensgebieden - hulp zouden krijgen om de veiligheid, de gezondheidszorg en het onderwijs opnieuw op te bouwen.

Dat gebeurde niet, zegt Rodríguez, en als gevolg daarvan ontstond er een machtsvacuüm in die regio's, regio's die niet langer worden gecontroleerd door de FARC en de nationale autoriteiten. "Daardoor hebben illegale activiteiten, drugshandel en cocateelt vrij spel gekregen.

Toenemend geweld

De laatste tijd neemt het geweld in Colombia weer toe. Het onvermogen van de autoriteiten om deze regio's te controleren was een van de onderliggende oorzaken van het conflict met de FARC, zegt Rodríguez, en is nu opnieuw de oorzaak van het toenemende geweld.

Degenen die profiteren van illegale activiteiten profiteren van politieke instabiliteit. Als ze legaal deel zouden uitmaken van het politieke systeem, zouden ze hun illegale handel niet kunnen bedrijven.

Daarom is het volgens Rodríguez des te belangrijker dat de slachtoffers van dat geweld, waaronder veel vrouwen, jongeren, inheemse volken en Afro-Colombianen, een betere politieke vertegenwoordiging krijgen. Politieke participatie is de sleutel. De FARC werd een gewapende guerrillabeweging omdat ze werd uitgesloten van het politieke proces. Jarenlang was het systeem alleen toegankelijk voor een handjevol mensen, voornamelijk blanke mannen.

NIMD in Colombia

Maar een dergelijk proces gaat niet vanzelf. Na het bereiken van het Vredesakkoord kreeg het NIMD de taak om een rol te spelen in de democratisering en het versterken van de politieke participatie. Het voert nu programma's uit in acht van de zestien departementen die volgens de regering en de FARC het zwaarst getroffen zijn door het conflict.

De aanwezigheid van NIMD groeide van twee naar zeventien mensen en de scholen voor democratie trainden politici, leden van het maatschappelijk middenveld en burgers in politieke vaardigheden en het voeren van een vreedzame dialoog.

Democratie gaat niet alleen over het organiseren van verkiezingen,' zegt Rodríguez. Het gaat er ook om hoe de mensen die gekozen zijn ter verantwoording worden geroepen.' Maar voordat ze zich kunnen richten op training, is ze zich er terdege van bewust dat de veiligheid gegarandeerd moet zijn.

Dat moet op de eerste plaats komen. We werken samen met het overheidspersoneel dat verantwoordelijk is voor de veiligheid en met politieke partijen om mensen te beschermen die zich politiek uiten. Politieke partijen weten vaak niet wie hun eigen kandidaten zijn en deze mensen worden niet beschermd.

Blik op de toekomst

Wat denkt Rodríguez dat de toekomst in petto heeft?

De mensen verliezen hun vertrouwen in het vredesakkoord. Na 60 jaar waren oorlog en geweld de norm geworden voor Colombianen. Moord en ontvoering werden gezien als standaardonderdelen van het politieke proces.

Toen de geweren zwegen en de aanvallen in de steden ophielden, dachten de meeste mensen dat het probleem was opgelost. Maar er zijn nog steeds veel problemen die ten grondslag liggen aan het conflict en die nog steeds bestaan: corruptie en de illegale productie van en handel in drugs; het gebrek aan goed functionerende staatsinstellingen in de departementen; en het gebrek aan vertegenwoordiging van grote groepen in de samenleving.

De mensen op straat, zij die tijdens de verkiezingen op hun kandidaten stemmen, moeten nog leren om de mensen aan de macht te controleren. En ze moeten ook leren om transparantie en verantwoording te eisen van degenen die ze kiezen.

We moeten ze wakker schudden. Er zijn verkiezingen gehouden, maar we moeten nog steeds een democratie creëren die de oude en traditioneel corrupte manieren van politiek bedrijven overwint.

Op maandag 10 februari werkt NIMD samen met Vice versa om gastheer te zijn "Talkshow: Een inclusieve democratie in Den Haag. De talkshow brengt experts uit de voorhoede van de democratiseringsbeweging samen, met huidige en voormalige politici en experts uit het maatschappelijk middenveld.