CIVICUS interviewt NIMD-directeur Thijs Berman over de staat van het maatschappelijk middenveld in Nederland

Dit interview is overgenomen van de CIVICUS waar ze de directeur van NIMD, Thijs Berman, spraken over de bezorgdheid over de mensenrechten die het strenge asielbeleid van de extreemrechtse partijen in de nieuwe regering in Nederland oproept. Het interview werd oorspronkelijk gepubliceerd als onderdeel van hun 2024 Verslag over de staat van het maatschappelijk middenveld. 

Waarom staat Nederland op het punt zijn strengste asielbeleid ooit in te voeren?

Er zijn veel redenen waarom Nederland zo'n streng asielbeleid invoert. Historisch gezien staat extreemrechts in Nederland wantrouwend tegenover nieuwkomers - migranten, asielzoekers en vluchtelingen. Deze opvatting is geworteld in oude stereotypen en het mythische idee van een zuivere natie zonder buitenlandse invloeden. Migranten, en zelfs hun in Nederland geboren kinderen, worden vaak gebruikt als zondebok voor sociale problemen.

In de afgelopen 30 of 40 jaar zijn veel buurten in grotere Nederlandse steden aanzienlijk veranderd: minstens de helft van de bewoners van armere buurten heeft minstens één ouder uit een ander land, voornamelijk uit Noord-Afrika, maar ook uit andere regio's. De culturele verandering die dit met zich meebrengt is voor sommige mensen moeilijk te accepteren, wat leidt tot frustratie en irritatie. De culturele verandering die dit met zich meebracht was voor sommige mensen moeilijk te accepteren, wat leidde tot frustratie en irritatie.

Daarnaast heeft Nederland de afgelopen 20 jaar te maken gehad met een ernstige woningnood. Het gebrek aan voldoende huisvesting, in combinatie met hoge huren en exorbitante vastgoedprijzen, heeft de sociale spanningen verergerd. Deze huisvestingsproblemen zijn deels te wijten aan de privatisering van sociale huisvesting, waardoor er minder betaalbare opties beschikbaar zijn. Als gevolg hiervan krijgen migranten en hun nakomelingen vaak onterecht de schuld van deze systemische problemen.

Het voorgestelde asielbeleid is erop gericht de toegang van asielzoekers tot Nederland te beperken, gezinshereniging te beperken voor mensen met een vluchtelingenstatus en het moeilijker te maken voor arbeidsmigranten om een contract te krijgen. De uitvoering van deze maatregelen kan echter worden bemoeilijkt door de internationale verdragsverplichtingen van Nederland onder de Conventies van Genève en interne Europese regels over vrij verkeer.

Hoe heeft het maatschappelijk middenveld gereageerd?

Het maatschappelijk middenveld heeft fel gereageerd op het voorgestelde beleid. Hoewel het Nederlandse publiek en de kiezers op dit moment enigszins ontspannen lijken en de plannen van de regering zelfs enigszins steunen, heerst er grote bezorgdheid onder maatschappelijke organisaties, die benadrukken dat politieke vrijheden en internationale verplichtingen moeten worden gerespecteerd. Demonstraties, met name die ter ondersteuning van de bevolking van Gaza en tegen de Israëlische bombardementen, zijn door sommige politieke partijen veroordeeld, waardoor de vrees is ontstaan voor een uitholling van de politieke vrijheden.

Ondanks deze zorgen is het Nederlandse publiek als geheel relatief stil gebleven over de kwestie. Het politieke klimaat weerspiegelt een mengeling van wantrouwen jegens de gevestigde politieke klasse en hoop op beter leiderschap en respect van een nieuwe regering. Linkse partijen zijn het minst vertegenwoordigd in het parlement, terwijl extreemrechtse aanhangers hopen op strengere migratiecontroles. Het maatschappelijk middenveld blijft waakzaam en zet zich in voor de bescherming van politieke vrijheden en democratische waarden.

Zullen de omstandigheden voor het maatschappelijk middenveld waarschijnlijk veranderen onder de nieuwe regering?

De overheid kan proberen de mogelijkheden van maatschappelijke organisaties om deel te nemen aan civiele rechtszaken te beperken met het argument dat deze organisaties niet rechtstreeks door bepaalde situaties worden getroffen en daarom niet over de status beschikken om een belang te doen gelden. Dit kan het vermogen van het maatschappelijk middenveld om ervoor te zorgen dat beleid en wetten correct worden uitgevoerd aanzienlijk belemmeren.

Bovendien zullen maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij ontwikkelingssamenwerking naar verwachting te maken krijgen met ernstige bezuinigingen. Het budget voor ontwikkelingssamenwerking zal dalen met 350 miljoen euro (ongeveer $378 miljoen US dollar) in 2025, 500 miljoen euro ($541 miljoen US dollar) in 2026 en een drastische 2,4 miljard euro (2,6 miljard US-top4T) in 2027 - een vermindering van twee derde van het budget. Deze bezuinigingen zullen waarschijnlijk veel maatschappelijke organisaties dwingen tot inkrimping of sluiting, waardoor de rol van Nederland in de internationale ontwikkelingssamenwerking aanzienlijk zal afnemen.

Het beperken van de toegang van maatschappelijke organisaties tot de rechter kan hun vermogen verzwakken om de regering verantwoordelijk te houden voor de uitvoering van beleid op een aantal gebieden, waaronder klimaatverandering en sociale rechtvaardigheid. Minder financiële steun en beperkte toegang tot de rechter kan hun effectiviteit en vermogen om te werken belemmeren, wat hun rol in de Nederlandse samenleving en daarbuiten beïnvloedt.

Wat zijn de belangrijkste controverses rond mensenrechten, uitgesloten groepen en het milieu onder de nieuwe regering?

Het Nederlandse publiek zit gevangen tussen hoop en wantrouwen. Boeren hebben bijvoorbeeld het gevoel dat klimaatbeperkende maatregelenzoals het verminderen van de nitraatproductie door het beperken van de veestapel, zijn opgelegd zonder goed overleg, waardoor aanpassing moeilijk is. Het gevoel dat ze niet gerespecteerd worden, leidde tot de opkomst van de partij Boeren en Burgers Beweging, die veel steun kreeg in de Verenigde Staten. recente verkiezing.

Een nieuwe partij, het Nieuw Sociaal Contract, kwam naar voren als opvolger van de Christen-Democraten, opgericht door een parlementslid dat gezinnen verdedigde die ten onrechte beschuldigd werden van fiscale fraude in verband met subsidies voor kinderopvang. Dit schandaal, waarbij tienduizenden gezinnen ten onrechte werden beboet voor kleine fouten, heeft het wantrouwen van het publiek in de autoriteiten nog versterkt.

De vitaliteit van het Nederlandse democratische systeem maakt het mogelijk dat nieuwe partijen aan de macht komen omdat het publiek ontevreden is over de traditionele partijen. Er zijn echter zorgen over hoe de nieuwe regering zal omgaan met milieu- en klimaatkwesties. Ze zou vrijstellingen van de Europese Unie kunnen vragen om vervuilende praktijken voort te zetten, waardoor natuurgebieden in gevaar komen.

Wat mensenrechten en minderheden betreft, volstaat het te zeggen dat de extreemrechtse partij onder leiding van Geert Wilders heeft voorgesteld om de Koran te verbieden. Hoewel het regeerakkoord met de liberalen en de Boeren- en Burgerbeweging dit standpunt heeft afgezwakt, zal de nieuwe regering naar verwachting geen sterke verdediger van minderheden zijn.

Het volledig proportionele politieke systeem van Nederland vereist concessies en compromissen, het matigen van extreme politieke programma's en het bevorderen van een coalitiesysteem waarin verschillende partijen een gemeenschappelijke basis moeten vinden om samen te werken.

Geeft de uitslag van de recente Nederlandse verkiezingen een indicatie van hoe de verkiezingen voor het Europees Parlement in Nederland zullen uitpakken?

Ik verwacht dat extreemrechts een groot succes zal hebben bij de komende Europese verkiezingen in juni. Net als trends in andere landen zal extreemrechts waarschijnlijk erg sterk zijn in deze verkiezingen. Dit maakt deel uit van een bredere Europese trend die zichtbaar is in landen als België, Frankrijk en Duitsland.